پالپ دندان چیست
بوجود آمدن و یا شکل گرفتن پالب دندان در ششمین هفته از زندگی جنینی و با شروع تشکیل دندان آغاز میشود. اگر بخواهیم پالپ دندان را تعریف کنیم باید بگوییم که بافت همبندی است که از عاج دندان حفاظت و حمایت میکند و همچنین از یک بافت همبند عروقی نیز تشکیل شده است که بوسیله دیوارههای سخت عاجی محاصره شده. بافت پالب دندان نیز، به لحاظ نوع، مانند بافتهای همبند بدن است اما تمایز آن در مکان و عملکرد آن میباشد.
لیست عناوین اصلی
پالپ دندان داخلی ترین قسمت دندان است و در داخل محفظه سخت دندان قرار دارد که از مینای دندان و عاج تشکیل شده است. این پوشش سخت در اطراف پالپ، از آن در برابر عفونت توسط میکروب های موجود در دهان محافظت می کند. در زمان پوسیدگی دندان، این پوشش خارجی فرسایش می یابد و حفره هایی ایجاد می کند که می تواند پالپ دندان را در معرض این میکروب ها و همچنین دمای شدید غذا هم قرار دهد.
در ادامه این مقاله درباره پالپ دندان، ساختارش و نکات مهم مرتبط با آن خواهید خواند و اطلاعات به روز و مفیدی را دریافت خواهید کرد.
ساختار پالپ دندان
همانطور که اشاره شد پالپ دندان از سلولهای تاج عصبی و ازدوران جنینی ایجاد می شود که متراکم شده و پاپیلای دندانی را تشکیل می دهند. پالپ دندان خود دارای منبع غنی از عروق و اعصاب است.
عملکرد پالپ دندان
پس از درمان کانال ریشه برای برداشتن پالپ دندان آسیب دیده، دندان همچنان به کار خود ادامه می دهد. اگرچه پالپ برداشته شده است اما بافتهای اطراف به حمایت از دندان ادامه می دهند و این سوال را ایجاد می کند که چرا پالپ دندان در یک دندان کاملاً شکل گرفته، ضروری است. با این حال مطالعات نشان داده است که دندانهای دارای پالپ سالم، نسبت به دندانهای بدون پالپ، مقاومتر هستند تا با تهاجم باکتریها مقابله کنند. بنابراین مهمترین عملکرد پالپ، دفاع در برابر میکروبهای مهاجم است.
بیماری و آسیب به پالپ دندان
وقتی مینای دندان و عاج در اثر عواملی مانند آسیب ، ترک، شکستگی و پوسیدگی دندان آسیب می بینند، میکروبهای دهان وارد پالپ دندان میشوند، سپس پالپ ملتهب شده و منجر به دندان درد می شود. با پیشرفت عفونت و التهاب ، پالپ ممکن است نکروز شود یا از بین برود. عفونت ممکن است به بافت های اطراف دندان نیز سرایت کند و باعث ایجاد آبسههای دندانی و عفونت استخوان ریشه و فک شود.
عفونت پالپ میتواند شدید باشد و حتی منجر به عفونت دهانی شود که در صورت عدم درمان ممکن است تهدید کننده زندگی و سلامت عمومی فرد هم باشد. عفونت پالپ در فک بالا ممکن است به سینوسها نیز سرایت کرده و باعث سینوزیت چرکی شود یا حتی به مغز سرایت کند و باعث ایجاد مننژیت یا آبسه مغزی شود. عفونت همچنین ممکن است به توپ چشم منتقل شود و باعث سلولیت مداری شود. هر یک از این شرایط و موارد، زندگی و جان افراد را تهدید می کند.
عفونتهای فک پایین ممکن است باعث عوارضی مانند آبسه پارافنک، آنژین لودویگ، پریکاردیت (بافت اطراف قلب) شود ودر هر یک از این شرایط نیز نیاز به درمان فوری است.
پالپ دندان از چه قسمتهایی تشکیل شده است
بافت پالپ از قسمت محیطی به مرکز، به ترتیب شامل قسمتهای زیر میباشد:
- ناحیه ادنتوبلاستی
- ناحیه بدون سلول
- ناحیه پر سلول
- ناحیه مرکزی
ناحیه ادنتوبلاستی: ادنتوپلاستها از جسم سلولی تشکیل شدهاند و در این ناحیه و در اطراف جسم سلولی ادنتوپلاستها، مویرگ و اعصاب حسی وجود دارد. تولید و رسوب عاج و همچنین عمل دنتینوژنز، عملکرد اولیه ادنتوپلاستها هستند.
دنتینوژنز شامل تولید رسوب و همچنین آهکی شدن یک ماتریکس است که به آن پره دنتین میگویند. این قسمت در بین عاج، کلسیفیه میشود و ناحیه ادنتوبلاستی پیدا میشود که نوعی کمپلکس پروتیین کربوهیدرات است. در قسمت داخلی این ماتریکس فسفر رسوب کرده، نمکهای کلسیم و در نهایت عاج را بوجود میاورد.
ناحیه بدون سلول: ویل یا ناحیه بدون سلول منطقهای تقریبا خالی از سلول است که به قسمت مرکزی پالپ نیز نزدیکتر است. گرچه این ناحیه را بی سلول میخوانند اما تعدادی فیبروبلاست و سلولهای مزانشیمی و همینطور ماکروفاز در این قسمت وجود دارند.
از جمله مهمترین عنصرهای این منطقه شبکه عصبی، شبکه مویرگی و همینطور ماده زمینهای شبکه مویرگی هستند که در تغذیه کردن ادنوبلاستها و سلولهای موجود در این ناحیه نیز نقش دارند.
ناحیه پر سلول: ماده ژلاتینی، ماده زمینهای این قسمت میباشد که از پروتینها و آب تشکیل شده. این ماده زمینهای وسیلهای است برای بردن و آوردن متابولیتها و همچنین فراوردههای زاید سلولی.
از بیشترین سلولهای پالپ میتوان به فیبروبلاستها اشاره کرد که در تجزیه کلاژن و رسوبات بافت آهکی هم نقش دارند.
تجمع فیبروبلاستها در قسمت پر سلول و خصوصا در قسمت تاج بیشتر از سایر قسمتهای پالپ است و رنگ آن هم مایل به سفید است.
این بخش، اعصاب و عروق را در برابر آسیبها محافظت میکند و به لحاظ کلینیکی هم اهمیت زیادی دارد و علت آن هم این است که خارج کردن پالپ را در طی عمل پالپکتومی تسهیل میکند.
ناحیه مرکزی: نام دیگر ناحیه مرکزی، پالپ اصلی است که شامل اعصاب و عروق خونی هم میباشد. اعصاب و عروق خونی همچنین شاخههایی را به محیط پالپ ارسال میکنند و در صورت وجود کانالهای فرعی قسمتی هم برای ورود و خروج عروق خونی وجود دارد.
در مسیر عروق به سمت قسمت مرکزی پالپ، عروق شاخه شاخه میشوند و در نهایت به شکل مویرگ درمیآیند و در ناحیه کم سلول خاتمه میپذیرند.
چرا نیاز است پالپ دندانی خارج شود
وقتی پالپ دندان تجزیه میشود و یا آسیب میبیند، به دلیل محصور بودن پالپ در داخل یک محفظه بسته، باکتریها در بافت تجزیه شده پالپی تجمع میکنند و زمینه در این شرایط برای عفونت و آبسه کاملا مهیا میشود.
در نهایت آبسه و یا عفونت ایجاد شده، از فضای موجود در قسمت داخلی نوک ریشه دندان خارج میشود و در استخوان، آبسه ایجاد میکند. در درمان ریشه، این بافت ملتهب و عفونی خارج میشود و مشکل رفع میگردد.